Przedstawiam konspekt lekcji chemii przeznaczony dla uczniów szkoły średniej. Podjęte zagadnienie jest konsekwencją przeprowadzonej wcześniej wycieczki, na której pobrano próbki wody z miejscowej rzeczki i stawu. Podstawowym założeniem lekcji jest pokazanie młodzieży jak ciekawa może być chemia w praktyce.
Konspekt lekcji chemii, kl. II Technikum Zawodowe
Temat : Analiza wybranych wskaźników zanieczyszczenia wody. Badanie odczynu roztworów wodnych – skala pH.
Cel ogólny :
- Zaplanowanie i wykonanie doświadczeń obrazujących rodzaje zanieczyszczeń,
- Nabycie umiejętności interpretacji otrzymanych wyników,
- Rozwiązywanie problemów związanych z zanieczyszczeniem wód,
- Utrwalenie wiedzy dotyczącej skali pH,
- Zapoznanie się z mechanizmem powstawania „kwaśnych deszczy”,
Cele szczegółowe : Wiadomości
Uczeń:
Kat. A
- zdefiniuje pH,
- określi odczyn roztworu na podstawie wartości pH,
- wymieni sposoby oznaczania pH,
- wymieni podstawowe rodzaje zanieczyszczeń wód,
- wymieni odczynniki, które wykorzystujemy do oznaczania czystości wód,
Kat. B
- objaśni zasadność znaczenia pH wody,
- zinterpretuje informacje o wymaganiach roślin i zwierząt wodnych,
- zinterpretuje wyniki przeprowadzonych doświadczeń,
- objaśni przyczynę powstawania zanieczyszczeń wód,
- objaśni przyczynę powstawania „kwaśnych deszczy”. Umiejętności
Uczeń :
Kat. C
- wykryje obecność związków żelaza, fenolu i związków organicznych w badanej wodzie,
- oznaczy pH za pomocą papierka uniwersalnego i wskaźników chemicznych,
- określi stan wód ze względu na zapach wody,
kat. D
- uzasadni przydatność znajomości skali pH,
- zaproponuje sposób zapobiegania i usuwania zanieczyszczeń wód,
- uzasadni konieczność badania stanu wód z uwzględnieniem doboru odpowiednich metod pomiarowych,
- zaproponuje sposoby postępowania ograniczające występowanie „kwaśnych deszczy”. Postawy
Uczeń :
Kat. A
- wykaże zainteresowanie omawianym tematem, bierze udział w lekcji
Kat. B
- chętnie dzieli się posiadanymi wiadomościami, zgłasza propozycje obliczeń i rozwiązań
Kat. C
- uświadomi innym konieczność określania stanu wód za pomocą odczynników chemicznych i skali pH,
- zwróci uwagę na rolę „kwaśnych deszczy” dla środowiska
Kat. D
- bada pH wód,
- poprawnie dobiera odczynniki i za ich pomocą bada stan wody.
Metody i formy realizacji
- doświadczenie, dyskusja, wykład, praca w grupie.
Materiały i środki dydaktyczne
- próbki wody pobrane w czasie wycieczki (woda ze stawu i rzeki), instrukcje do pracy w grupach, papierki uniwersalne, odczynniki chemiczne, palnik, termometr.
Faza lekcji
|
Czas trwania
|
Metoda wiodąca Środki dydaktyczne
|
I Przygotowawcza ( wprowadzająca) 10 min
|
1. Czynności organizacyjne a. sprawdzenie obecności, b. podział uczniów na 5 grup, c. zlecenie grupom wykonania odpowiednich doświadczeń (wcześniej przygotowano 5 stanowisk z odczynnikami, szkłem, próbkami wody i instrukcjami postępowania).
|
|
|
2. Powtórzenie materiału
a. co dzieje się z cząsteczkami kwasów , zasad i soli we wodzie ?
b. skala pH
|
|
dyskusja
|
Faza II realizacyjna
|
1. Wykonanie doświadczeń.
|
10 min.
|
praca w grupie, doświadczenia, wykorzystanie odczynników, szkła laboratoryjnego, instrukcji do doświadczeń
|
2. Prezentacja wyników doświadczenia wraz z naniesieniem wyników na tablicę.
|
5 min.
|
pokaz, wykład
|
3. Ustalenie wniosków wynikających z poszczególnych doświadczeń.
|
5 min.
|
praca w grupie
|
4. Ocena stanu zbadanych wód – podsumowanie.
|
5 min.
|
dyskusja
|
5. Dyskusja dotycząca przyczyn powstawania zanieczyszczeń.
|
5 min
|
dyskusja, wykład
|
Faza III - podsumowująca
|
|
|
|
Literatura:
„Metody aktywnej edukacji ekologicznej w Wielkopolsce – materiały sesji szkoleniowej”, praca zbiorowa, Bogucki Wydawnictwo Naukowe, Poznań 2003 „Ochrona środowiska, księga eko-testów do pracy w szkole i w domu’, M. Hefner, Polski Klub Ekologiczny, Kraków 1993 „Poznaj, zbadaj. Chroń środowisko, w którym żyjesz” M. Stankiewicz, WSiP Warszawa 1997 „Chemia a ochrona środowiska” N. Skinder, WSiP Warszawa 1998 „Tajemnice powietrza i wody. Chroń swoje środowisko” P. Łopata, K. Salamon, WSiP Warszawa 1998 Załącznik Doświadczenie 1. Badanie zapachu wody. Przebieg doświadczenia. Przygotowujemy próbki z:
- wodą destylowaną,
- wodą pobraną z badanych źródeł (b1- woda z rzeki, b2 – woda ze stawu)
Do probówek wlewamy wodę i ogrzewamy ją do temp. 20 oC. Następnie wąchamy przy wlocie, określając rodzaj zapachu i jego intensywność.
Rozróżnia się trzy rodzaje zapachu wody: R – roślinny: siana, torfu, mchu, traw, kwiatów, G – gliny: pleśni, H2S, fekaliów, stęchlizny, S – specyficzny: chloru, fenolu, nafty, acetonu, smoły.
Skalę intensywności zapachu określa się podając temperaturę, w jakiej prowadzono badania (z = 20 oC lub g = 60 oC) w sposób następujący:
Intensywność zapachu
|
Wyczuwalność zapachu
|
0
|
Brak zapachu
|
1
|
Bardzo słaby zapach
|
2
|
Słaby zapach
|
3
|
Wyraźny zapach
|
4
|
Silny zapach
|
5
|
Bardzo silny zapach
|
Wody naturalne dzieli się ze względu na rodzaj i intensywność zapachu na klasy:
Klasa I
|
Do 2R
|
Klasa II
|
Od 3R do 2G
|
Klasa III
|
Do 1S
|
Wynik: ……………………………………………………………………………………………… Wniosek: …………………………………………………………………………………………………
Doświadczenie 2. Wykrywanie żelaza w wodzie. Przebieg doświadczenia. Przygotowujemy probówki:
- z wodą destylowaną,
- wodą pobraną z badanych źródeł (b1- woda z rzeki, b2 – woda ze stawu)
- wzorzec tzn. roztwór soli żelaza (III).
Kilka kryształków rodanku potasu (KSCN) rozpuszczamy w 3 cm3 wody destylowanej i dodajemy po 2 krople do każdej przygotowanej probówki. Wynik:
- brak zabarwienia
- b1- …………….., b2- ………………
- zabarwienie krwistoczerwone
Wniosek: ………………………………………………………………………………………………
Doświadczenie 3. Wykrywanie fenolu w wodzie. Przebieg doświadczenia. Przygotowujemy probówki:
- z wodą destylowaną,
- wodą pobraną z badanych źródeł (b1- woda z rzeki, b2 – woda ze stawu)
- wzorzec tzn. roztwór fenolu.
Do każdej probówki dodajemy kilka kropli roztworu żelaza (III) np. chlorku. Jest to reakcja charakterystyczna na obecność fenolu. Wynik:
- brak zabarwienia
- b1- …………….., b2- ………………
- barwa fioletowo-niebieska.
Wniosek: …………………………………………………………………………………………………
Doświadczenie 4. Wykrywanie substancji organicznych w wodzie. Przebieg doświadczenia. Przygotowujemy probówki:
- z wodą destylowaną,
- wodą pobraną z badanych źródeł (b1- woda z rzeki, b2 – woda ze stawu)
- wzorzec tzn. roztwór cukru.
Do każdej probówki dodajemy kilka kropli lekko zakwaszonego roztworu KMnO4 tak aby ciecz w probówce była lekko różowa, następnie całość podgrzewamy aż do wrzenia. Wynik:
- nadal różowa barwa roztworu
- b1- …………….., b2- ………………
- odbarwienie.
Wniosek: …………………………………………………………………………………………………
Doświadczenie 5. Badanie odczynu wody. Przebieg doświadczenia. Przygotowujemy probówki:
- z wodą destylowaną,
- wodą pobraną z badanych źródeł (b1- woda z rzeki, b2 – woda ze stawu)
- wzorce (roztwór kwasu – c1 i zasady - c2).
W probówce zanurzamy papierek uniwersalny. Wynik:
- brak zmiany barwy papierka,
- b1- …………….., b2- ………………
- c1 – zmiana barwy na czerwoną, c2 – zmiana barwy na niebieską.
Uwaga: można również zastosować inne wskaźniki pozwalające ocenić odczyn roztworu np. fenoloftaleinę, lakmus, wywar z czerwonej kapusty, oranż metylowy itp.
Wniosek: …………………………………………………………………………………………………
Opracowała: Katarzyna Więcławik |